زندگی روزانه تمامی ما سرشار از عواطف و احساسات است. گاهی ممکن است یک روز احساس شادی و انرژی زیادی داشته باشید، در حالی که یک روز حوصله هیچ چیز را نداشته باشید. این قبیل تغییرات خلق و خو کاملا طبیعی است و همیشگی نخواهد بود.
زمانی که تغییرات خلق و خو بر کیفیت زندگی و روابط اجتماعی تاثیر بگذارد، گفته می شود که فرد از اختلال خلقی رنج می برد. معمولا احساسات گذرا می باشند اما خلق و خو ماندگار تر است.
برای مثال شما صبح که از خواب بیدار می شوید احسای می کنید حوصله ندارید، اگر این موضوع برای یک روز یا چند روز باشد اهمیت زیادی ندارد اما اگر طولانی مدت باشد نوعی اختلال محسوب می شود.
اختلال خلقی چیست؟
اختلال خلقی، به تغییر جدی در خلق و خو گفته می شود که می تواند روند انجام کارها و فعالیت ها را مختل کند. با این که این نوع اختلال، زیر مجموعه های مختلفی دارد اما با سه مشخصه افسردگی، شیدایی و اختلال دو قطبی تعریف می شود.
مرز بین اختلال افسردگی و شیدایی با عنوان اختلال دو قطبی شناخته می شود.
این اختلال می تواند در هر فردی با شدت های مختلفی ظاهر شود. به عنوان مثال، کج خلقی نوع خفیف افسردگی و خلق ادواری نوع شدید افسردگی است که نوع خفیف تر اختلال دو قطبی می باشد.
توجه داشته باشید که اختلال خلقی در بیشتر موارد می تواند با مصرف دارو و یا مشاوره برطرف و درمان شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
افرادی که نگران این مساله هستند که درگیر اختلال خلقی شده اند، می توانند به پزشک مراجعه کنند. شما می توانید در صورت مشاهده مواردی از قبیل:
- تداخل احساسات در انجام فعالیت های روزانه و روابط اجتماعی
- مشکلاتی در مصرف دارو
- فکر کردن به خودکشی
می توانید از مزایای مشاوره بهره مند شوید.
بعید به نظر می رسد که اختلال خلقی خود به خود درمان شود و حتی ممکن است به مرور زمان شاهد تشدید علائم نیز باشیم.
علت بروز اختلال خلقی
عوامل متعددی در بروز اختلالات خلقی دخیل هستند. در ادامه به این علت ها خواهیم پرداخت:
عوامل زیستی و ساختار مغز
از جمله عواملی که سبب این اختلال می شوند تغییرات در میزان ترشح مواد شیمیایی در مغز است. تغییر در این مواد می تواند سبب ایجاد بیماری های روانی یا مربوط به خلق و خو شود. دو ماده در مغز وجود دارند که انتقال دهنده عصبی هستند و با نام های سرتونین و نوراپی معرفی شده اند. در واقع کاهش یا افزایش این دو ماده است که عاملی برای بروز این اختلال محسوب می شود.
عوامل ژنیتیکی
در صورتی که در اطرافیان نزدیکتان مانند اعضاء خوانواده یا دوستان نزدیک افسردگی یا اختلال خلقی مشاهده شود، این عامل می تواند سبب شود شانس ابتلای شما به اختلالات خلقی بیشتر شود. زیرا بودن در کنار این افراد باعث تاثیر پذیری شما از خلق و خوی آن ها شده و در نهایت می تواند زمینه ای برای ابتلا به این اختلال ایجاد کند.
عوامل روانی و اجتماعی
در تحقیقات ااخیر افراد دریافته اند که محیط زندگی، محل کار، اجتماع و هر جایی که فرد مدت زمان زیادی از روز خود را در آن جا می گذراند می تواند سبب بروز این اختلال شود. در صورتی که در محل کار با تنش و استرس زیاد روبرو هستید و یا به دلایلی فشار روحی روی شما زیاد است می توان گفت شما در ریسک بالای ابتلا به این اختلال هستید. البته مواردی مانند استرس شدید، پایین بودن اعتماد به نفس و … نیز می توانند در بروز این اختلالات موثر باشند.
اتفاقات غیر منتظره
در برخی افراد شاهد ضعیف بودن روحیه به میزان زیاد هستیم. این افراد با هر اتفاقی که ناگهانی و بدون برنامه ریزی باشد خلقشان تحت تاثیر قرار می گیرد و با اتفاقات غیر منتظره سازگاری ندارند. لزوما اتفاقات غیر منتظره مربوط به اتفاقات ناراحت کننده نمی باشد برای مثال در ادامه مواردی را بیان کرده ایم که در بروز اختلال نقش موثری دارند. این عوامل عبارتند از:
- زایمان: این اختلالات در برخی از افراد همراه با افسردگی پس از زایمان آشکار می شود.
- ازدواج: اگر در این زمان دچار اختلال شوید معمولا ناشی از استرس های مختلف در این دوره است.
- بارداری ناخواسته: معمولا به علت استرسی که ناشی از آماده نبودن مادر است، سبب بروز این اختلال می شود.
- فوت یکی از افراد مهم زندگی: در این صورت فرد به طور ناخواسته با شرایطی روبرو شده است که زمینه ساز ابتلا به این اختلالات می باشد.
- شکست در کار: زمانی که کار شما به مشکل بر می خورد به علت استرس و بودن در شرایط سخت برای شما شرایطی پیش می آید که ممکن است دچار بی حوصلگی شوید. این موارد می تواند عامل اختلالات خلقی باشد.
اما چه افرادی بیشتر در معرض اختلال خلقی قرار دارند؟
توجه داشته باشید که هر فردی می تواند در طول زندگی دچار اختلال خلقی شود. با این حال، کنترل این اختلال به مراتب سخت تر از کنترل احساس ناراحتی خواهد بود. کودکان، نوجوانان و یا حتی بزرگسالانی که یکی از والدین شان مبتلا به این اختلال هستند، بیشتر در معرض می باشند.
با این وجود، هر گونه استرس می تواند باعث تشدید احساس ناراحتی و یا افسردگی شود. به همین خاطر است که کنترل و درمان این اختلال، کمی سخت و پیچیده می باشد.
گاهی مشکلات زندگی می تواند باعث تشدید و تحریک افسردگی شود. خسته شدن از محل کار، طلاق، از دست دادن عزیزی، مرگ یکی از اعضای خانواده و یا مشکلات مالی از جمله مواردی هستند که فشار را روی فرد ایجاد می کنند. این قبیل مشکلات می توانند برای فرد احساس ناراحتی شدید و یا حتی افسردگی را به همراه داشته باشند و در نهایت می توانند منجر به بروز اختلال خلقی شوند.
احتمال بروز اختلال خلقی در خانم ها دو برابر مردان است. علاوه بر این، نزدیکان افراد مبتلا به افسردگی بیشتر در معرض اختلال دو قطبی نیز قرار دارند. زمانی که فردی در خانواده با اختلال دو قطبی تشخیص داده می شود، احتمال این اختلال در خواهر، برادر و بچه ها نیز بیشتر خواهد بود.
انواع اختلالات خلقی
اختلالات خلقی معمولا به دو دسته ی کلی تقسیم می شوند. اختلالات افسردگی و اختلالات دو قطبی. در ادامه به تقسیم بندی این اختلالات و شرح دیگری از آن ها خواهیم پرداخت.
افسردگی اساسی
این نوع از افسردگی شایع ترین عامل ابتلا به اختلالات خلقی است که از نشانه های آن افسرده بودن و نداشتن میل و رغبت به انجام امور روزانه می باشد.
نشانه های ابتلا به این اختلال را می توان افسردگی، احساس مفید نبودن، خستگی، نوسان وزن، اختلال خواب، نداشتن تمرکز، احساس گناه، نداشتن انگیزه و … دانست.
افسردگی فصلی
برخی از افراد در فصولی که هوا زود تر تاریک می شود دچار این اختلال می شوند.البته احساس دلگیری و ناراحتی در اکثر افراد دراین فصول دیده می شود اما در بیماران مبتلا به این اختلال ابن حس بسیار زیاد است و مانع انجام امور روزمره می شود. دلیل علمی این موضوع این است که قده هیپوفسز مغز در ساعات تاریک ملاتونین تولید می کند که عاملی برای خستگی و خواب آلودگی است.
یکی دیگر از عوامل موثر در این افسردگی تنظیم نبودن انتقال دهنده ی سرتونین می باشدو ویتامین دی یکی از عوامل تاثیرگذار در این اختلال است. اما نکته ای که وجود دارد این است که درمان این نوع از افسردگی راحت تر از انواع دیگر است زیرا فرد با دیدن نور انژی می گیرد.
افسردگی پس از زایمان
این نوع از افسردگی در زمان بارداری ایجاد می شود و معمولا ناشی از به هم خوردن هورمون ها می باشد. در صورتی که در زمان بارداری درمان نشود می تواند پس از زایمان بیشتر شده و در مادر ایجاد ناتوانی در انجام کار های روزمره کند. برخی علائم این افسردگی عبارتند از:
- زود رنجیدن
- احساس پیری
- عدم توجه به نوزاد
- اختلال جنسی در مادر
- خستگی
- منزوی شدن
- نوسان وزن
- ترس از اطرافیان
دلایلی که باعث بروز این اختلال هستند متنوع اند اما مهم ترین آن ها مربوط به بارداری در سنین کم، بی پولی، سابقه افسردگی، عدم داشتن اعتماد بنفس، بارداری ناخواسته و … هستند.
اختلالات دو قطبی
اختلال افسردگی مربوط به حمله های افسردگی است اما در اختلال دو قطبی همزمان با حملات افسردگی شاهد حملات شیدائی نیز خواهیم بود. علت انتخاب اسم دوقطبی برای این اختلال همین موضوع است. این اختلال با حملاتی همراه است که ممکن است یک روز صورت بگیرند و یک روز دیگر نباشند. اختلال دو قطبی شیوع کمتری دارد و میزان شیوع آن در هر دو جنس زن و مرد یکسان است. علائم اختلال دو قطبی و افسردگی یکسان هستند اما دلایل بروز متفاوت است. حتی یک فرد در شرایط عادی هم می تواند به این اختلال دچار شود. این اختلال دو صورت دارد یکی به صورت اختلال دو قطبی و دیگری دپرسی. تشخیص این اختلال از اختلالات دیگر باید توسط روانشناس یا روانپزشک مجرب صورت گیرد.
اختلال خلقی با چه علائم و نشانه هایی همراه است؟
بسته به سن بیمار و نوع اختلال خلقی، علائم افسردگی در هر فردی متفاوت خواهد بود. اما علائم شایع این اختلال عبارت است از:
- احساس ناراحتی، اضطراب و خالی بودن
- احساس یاس و نومیدی
- از دست دادن اعتماد به نفس
- فکر کردن به مرگ و یا خودکشی
- بی میلی به انجام کارها و فعالیت هایی که در گذشته برای فرد لذت و هیجان داشته است
- مشکل در برقراری ارتباط با اطرافیان
- مشکلات خواب
- تغییر در اشتها و کاهش وزن
- کاهش سطح انرژی
- مشکلات تمرکزی
- مشکلات فیزیکی مانند سردرد و یا معده درد . این علائم معمولا با درمان بهتر نخواهند شد.
در اختلال خلقی، این نگرانی وجود دارد که علائم گفته شده شدت بگیرد و انجام کارهای روزانه را برای فرد مختل کند.
علائم بالا می توانند مشابه سایر مشکلات ذهنی باشند. به همین خاطر توصیه می شود حتما برای درمان و تشخیص به پزشک مراجعه شود.
درمان اختلال خلقی
اختلال خلقی در ابتدا با مصرف دارو و یا روان درمانی، درمان می شود. البته نکته ای که باید به آن توجه داشته باشید این است که حتی علی رغم درمان، ممکن است این اختلال تشدید بگیرد.
صحبت با بیمار در خصوص این اختلال کمک می کند تا فرد بتواند با الگوهای رفتاری و فکری آشنا شود و راحت تر با آن مقابله کند.
معمولا داروهای ضد افسردگی برای فرد در نظر گرفته می شود تا از شدت افسردگی کاسته شود. البته در بیشتر موارد، این داروها در کنار روان درمانی تجویز خواهند شد.
هدف از انجام روان درمانی، تمرکز بر تغییر الگوهای رفتاری و فکری می باشد. گفتار درمانی، درمان اصلی برای افرادی است که از اختلال خلقی رنج می برند. این روش درمانی می تواند اثرات مثبتی را در زندگی فرد ایجاد کند و تا حد بسیار زیادی نیز به درمان اختلال خلقی کمک خواهد شد.
افرادی که مبتلا به برخی اختلالات خلقی مانند اختلال دو قطبی هستند، باید تمام طول عمر خود دارو مصرف کنند و در جلسات روان درمانی نیز شرکت کنند.
در پایان این که،
اختلال خلقی، اختلالی است که طیفی از مشکلات افسردگی و دو قطبی را شامل می شود. افسردگی و کج خلقی شایع ترین نوع اختلال خلقی است. علت مشخصی برای بروز این اختلال وجود ندارد، اما بر هم خوردن تعادل مواد شیمیایی مغز می تواند دخیل باشد.
در کل، افراد مبتلا به اختلال خلقی، احساس ناراحتی، افسردگی و ناامیدی دارند و بدون دنبال کردن اقدامات درمانی، امکان تشدید علائم نیز وجود دارد. معمولا پس از مراجعه به روانپزشک برای این افراد مصرف دارو و یا روان درمانی در نظر گرفته خواهد شد. اگر شما در تهران زندگی می کنید مراجعه به بهترین کلینیک روانپزشکی تهران می تواند برای شما بسیار مفید باشد.