افسردگی در زنان یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی است که اغلب در سکوت و بی‌توجهی باقی می‌ماند. زنان به‌دلایل گوناگون اجتماعی، روانی و بیولوژیکی بیش از مردان در معرض ابتلا به این بیماری هستند. بسیاری از زنان با وجود نشانه‌های واضح افسردگی، آن را نادیده می‌گیرند یا حتی متوجه آن نمی‌شوند. در این مقاله نگاهی دقیق، علمی و البته انسانی به علل، نشانه‌ها، پیامدها و راه‌های مقابله با افسردگی در زنان خواهیم داشت.
افسردگی در زنان
افسردگی در زنان ممکن است آرام و بی‌صدا آغاز شود. تغییرات خلق، احساس بی‌ارزشی یا خستگی مداوم می‌توانند نشانه‌های اولیه باشند. گاهی زنان این احساسات را به خستگی روزمره یا فشار کاری نسبت می‌دهند و اقدامی برای درمان نمی‌کنند. این بی‌توجهی می‌تواند باعث مزمن شدن افسردگی شود و کیفیت زندگی را به‌طور جدی تحت تاثیر قرار دهد. پس باید علت افسردگی را یافت و به فکر درمان باشید.
عوامل مختلفی می‌توانند موجب به افزایش خطرابتلا به افسردگی در زنان می‌شوند. این عوامل شامل تفاوت‌های رشدی، هورمونی، ژنتیکی و سایر تفاوت‌های بیولوژیکی هستند. به عنوان مثال، سندرم پیش از قاعدگی، زایمان، ناباروری و یائسگی می‌توانند میزان ابتلا به افسردگی را افزایش دهند. علاوه بر این، عوامل اجتماعی هم می‌توانند باعث افزایش نرخ افسردگی بالینی در زنان شوند. استرس‌های ناشی از کار، مسئولیت‌های خانوادگی، انتظارات از زنان، فقر و… از جمله این عوامل هستند.
علائم افسردگی در زنان
علائم افسردگی در زنان شامل علائم عاطفی، علائم فیزیکی و علائم رفتاری می‌شود.
علائم عاطفی افسردگی در زنان
افسردگی در زنان نه‌تنها با نشانه‌های فیزیکی و رفتاری همراه است، بلکه طیف وسیعی از علائم عاطفی را نیز در بر می‌گیرد که تاثیر عمیقی بر کیفیت زندگی، روابط و عملکرد روزمره فرد دارد. این علائم اغلب نادیده گرفته می‌شوند یا با فشارهای معمول زندگی اشتباه گرفته می‌شوند، در حالی که می‌توانند نشانه‌های جدی از افسردگی باشند. در ادامه، مهم‌ترین نشانه‌های عاطفی افسردگی و در زنان را مرور می‌کنیم:
- احساس گناه: زنانی که معمولا وظیفه مراقبت از دیگران را بر عهده دارند، بیشتر از مردان، احساس گناه را به عنوان بخشی از افسردگی تجربه می کنند. این می تواند به دلیل نگرانی هایی باشد که کمبود انرژی یا کناره گیری عمومی آنها باعث می شود که آنها از فرزندان یا همسر خود بی توجهی کنند.
- احساس بی ارزشی: همراه با تمایل به بیش از حد انتقادی نسبت به خود، زنان مبتلا به افسردگی تمایل به تجربه سطوح بالاتری از خود بیزاری و قضاوت دارند.
- ناامیدی: اعتقاد به وضعیت افسردگی فعلی آنها از اینجا به بعد بدون هیچ امکانی برای تسکین واقعیت آنها خواهد بود.
- نوسانات خلقی: در نوسان بین جهش های شدید شور و افت کامل انرژی.
بیشتر بخوانید: درمان اختلال خواب
اگر احساس خستگی، بی‌انگیزگی یا غم‌های بی‌دلیل در زندگی روزمره شما تکرار شده، شاید زمان آن رسیده باشد که نگاهی جدی‌تر به سلامت روان خود بیندازید. افسردگی در زنان نشانه ضعف نیست، بلکه نشانه نیاز به توجه و مراقبت است. در کلینیک مهربد با همراهی تیم روان‌شناسی مجرب، فضایی امن برای گفت‌وگو، بررسی ریشه‌ها و شروع مسیر بهبود فراهم شده است. همین حالا برای دریافت مشاوره تخصصی و شروع درمان افسردگی قدم بردارید؛ اولین گام می‌تواند همه‌چیز را تغییر دهد.
علائِم رفتاری افسردگی در زنان
افسردگی در زنان می‌تواند خود را در قالب رفتارهایی نشان دهد که در نگاه اول ممکن است طبیعی یا گذرا به‌نظر برسند، اما در واقع نشانه‌ای از یک مشکل عمیق روانی هستند. این علائم رفتاری گاهی آن‌قدر آرام و تدریجی ظاهر می‌شوند که تشخیص آن برای خود فرد یا اطرافیان دشوار می‌شود. در ادامه به برخی از رایج‌ترین نشانه‌های رفتاری افسردگی در زنان اشاره می‌کنیم که نیاز به توجه و پیگیری دارند:
- گریه بدون دلیل خاصی
- از دست دادن اشتها
- فقدان شادی، به‌ویژه عدم لذت بردن از سرگرمی‌ها یا سرگرمی‌های مورد علاقه قبلی
علائم فیزیکی افسردگی در زنان
افسردگی در زنان تنها به نشانه‌های روانی و احساسی محدود نمی‌شود، بلکه می‌تواند با علائم فیزیکی نیز همراه باشد. بدن به‌عنوان بخشی از سیستم عصبی و روانی، نسبت به اختلالات خلقی واکنش نشان می‌دهد. این نشانه‌ها گاهی به‌قدری محسوس هستند که فرد ابتدا تصور می‌کند دچار بیماری جسمی شده است. در ادامه لیستی از مهم‌ترین علائم فیزیکی افسردگی در زنان آورده شده است:
- کاهش شدید وزن در صورت عدم رژیم غذایی یا بیماری جسمی
- دردهای فیزیکی مانند سردرد، دل درد یا حساس شدن سینه ها
- احساس ضعف یا خستگی بدون هیچ دلیل روشنی.
- مشکل در خوابیدن، بیدار شدن مکرر یا بیدار شدن در صبح احساس کمبود خواب
بیشتر بخوانید: راه های کنترل خشم
چرا افسردگی در زنان بیشتر است؟
افسردگی در زنان به‌دلایل مختلفی بیشتر از مردان دیده می‌شود. عوامل زیستی مانند تغییرات هورمونی در دوران قاعدگی، بارداری، زایمان و یائسگی نقش مهمی دارند. همچنین فشارهای اجتماعی مثل تبعیض جنسیتی، مسئولیت‌های خانوادگی، و آزارهای روانی می‌توانند ریسک ابتلا را افزایش دهند. زنان معمولا بیشتر از مردان در معرض استرس‌های چندلایه هستند.
علائم افسردگی شدید در زنان
افسردگی شدید اغلب با علائم ناامیدی، افزایش تحریک پذیری، از دست دادن لذت، مشکل در تمرکز یا خواب، یا افکار مرگ یا خودکشی مشخص می شود. از نظر فنی، افسردگی شدید یک تشخیص رسمی برای سلامت روان نیست. در عوض، به افسردگی ناتوان کننده تر اشاره می کند.
بیشتر بخوانید: شناخت علائم افسردگی پنهان
شدت افسردگی با توجه به اینکه چگونه علائم شما با زندگی روزمره شما تداخل می کند تعیین می شود. مانند اینکه باعث می شود شما از مدرسه یا کار غیبت کنید. در حالی که ممکن است بتوانید شدت افسردگی خود را با مشاهده علائم خود اندازه گیری کنید، فقط یک پزشک یا متخصص سلامت روان می تواند وضعیت شما را تشخیص دهد.
- آشفتگی
- هذیان یا توهم
- اضطراب شدید یا اختلال اضطراب
- ناتوانی فکری
- عدم تحرک بدنی
- مشکل در به خواب رفتن
- به دست آوردن وسایل خودکشی (خرید اسلحه، جمع آوری تعداد زیادی قرص و …)
- تغییر در عادات غذا خوردن یا خوابیدن
- درگیر شدن در رفتارهای مخاطره آمیز یا خود تخریبی
- سامان دادن به امور (تنظیم وصیت نامه، واگذاری مال)
- صحبت زیاد درباره مرگ، مردن و خشونت
- کناره گیری از دوستان یا خانواده
نقش هورمون‌ها در افسردگی در زنان
هورمون‌ها نقش کلیدی در افسردگی در زنان دارند. نوسانات هورمونی در دوران قاعدگی، بارداری، زایمان و یائسگی می‌تواند تاثیر عمیقی بر خلق و خو داشته باشد. کاهش ناگهانی سطح استروژن یا پروژسترون ممکن است باعث کاهش سروتونین شود؛ ماده‌ای که در کنترل خلق موثر است. زنان بسیاری افسردگی پس از زایمان را تجربه می‌کنند که اگر درمان نشود ممکن است ماه‌ها ادامه پیدا کند.
افسردگی ناشی از قاعدگی
برخی از زنان هر ماه قبل از شروع قاعدگی علائم شدید افسردگی را تجربه می کنند. این اختلال خلقی که اختلال نارسایی پیش از قاعدگی (PMDD) نامیده می‌شود، ممکن است علائمی با سندرم پیش از قاعدگی (PMS) مانند حساسیت سینه‌ها، نفخ یا درد نیز داشته باشد. با این حال، ویژگی تعیین کننده PMDD احساس به ظاهر غیرقابل کنترل خشم یا بدخلقی است.
زنان با سایر اعضای خانواده مبتلا به این اختلال بیشتر احتمال دارد به PMDD مبتلا شوند، که نشان می‌دهد ژن‌ها ممکن است در افرادی که از این بیماری رنج می‌برند نقش داشته باشند. PMDD، مانند سایر اختلالات خلقی، ممکن است به دلیل مشکل در شیمی مغز ایجاد شود. به نظر می رسد نوسانات هورمونی ناشی از تخمک گذاری باعث ایجاد این بیماری می شود.
برای تشخیص این اختلال، یک زن باید حداقل پنج علامت PMDD بعد از تخمک گذاری هر ماه داشته باشد. او همچنین باید در هر دوره قاعدگی، هفت تا ده روز سلامتی داشته باشد. در صورتی که هیچ یک از این علائم وجود نداشته باشد.
افسردگی بعد از زایمان
افسردگی پری ناتال افسردگی در دوران بارداری و پس از آن است. شایع ترین نوع افسردگی پس از زایمان است. در حالی که بسیاری از افراد پس از زایمان دوره کوتاهی از افسردگی و آسیب‌پذیری عاطفی را تجربه می‌کنند، که به نام “بیبی بلوز (baby blues)” شناخته می‌شود، افسردگی پس از زایمان شدیدتر است و طولانی‌تر ادامه می‌یابد. بنابراین درمان افسردگی بعد از زایمان از اهمیت بالایی برخوردار است.
افسردگی پس از زایمان می تواند علائمی مشابه انواع دیگر افسردگی ایجاد کند، از جمله احساس غم و اندوه بسیار و بی انگیزگی. علاوه بر این، یک فرد ممکن است احساس کند:
- که آنها مادر بدی هستند
- مشکل پیدا کردن در برقراری رابطه با نوزاد یا ارتباط خود را با نوزاد قطع کردن
- دور شدن از نوزاد یا آسیب رساندن به او
افسردگی در زنان و یائسگی
به نظر می‌رسد زنان در سال‌های پیش از یائسگی و در سال‌های بلافاصله پس از یائسگی در برابر افسردگی آسیب‌پذیر هستند. تئوری هایی وجود دارد که نشان می دهد چرا زنان در این دوره دو برابر میزان افسردگی می شوند. یک نظریه این است که “پنجره ای از آسیب پذیری” وجود دارد به گونه ای که برخی از زنان نسبت به تغییرات هورمونی که در دوران پیش از یائسگی رخ می دهد حساس تر هستند. و آنها را در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به افسردگی قرار می دهد. بعلاوه، زنانی که در معرض بیشترین خطر قرار دارند، کسانی هستند که در اوایل زندگی خود سابقه خلق افسرده داشته اند.
سلامت عاطفی در دوران پیش از یائسگی مستلزم ایجاد تعادل بین خودپروری و تعهدات کاری و مراقبت از دیگران است. بسیاری از زنان قادر به شناسایی و توصیف منابع تنش و علائم استرس هستند. اما ممکن است هنوز برای خود سخت باشد. شناخت یک مشکل اولین گام برای یافتن راه‌هایی برای مقابله است. اگرچه بسیاری از عوامل استرس زا را نمی توان تغییر داد. مهارت های مقابله ای می تواند زنان را قادر سازد تا با چالش های زندگی روبرو شوند. و حس تجدید اعتماد به نفس، تعادل و هماهنگی ایجاد کنند.
افسردگی شدید شرایطی است که با عدم تعادل شیمیایی در مغز همراه است. و تغییر هورمون ها در دوران پیش از یائسگی ممکن است با این عدم تعادل همراه باشد. علائمی مانند خستگی طولانی مدت، کم انرژی، از دست دادن علاقه به فعالیت های عادی، غمگینی، تحریک پذیری، اختلالات خواب، بی قراری، تغییرات وزن و کاهش میل جنسی مشخص می شود.
اثرات اجتماعی افسردگی در زنان
افسردگی در زنان فقط یک اختلال شخصی نیست. این بیماری می‌تواند روابط خانوادگی، کاری و اجتماعی را نیز تحت تاثیر قرار دهد. زنانی که دچار افسردگی هستند ممکن است نتوانند نقش‌های خود را به‌درستی ایفا کنند. این مساله به احساس شکست و ضعف دامن می‌زند و چرخه‌ای معیوب ایجاد می‌کند.
فشارهای فرهنگی و افسردگی در زنان
در بسیاری از جوامع، زنان یاد گرفته‌اند احساسات خود را پنهان کنند. بیان غم یا ناراحتی ممکن است نشانه‌ای از ضعف تلقی شود. این فشار فرهنگی باعث می‌شود زنان علائم افسردگی خود را نادیده بگیرند یا حتی از بیان آن شرم داشته باشند. سکوت فرهنگی در برابر افسردگی، یکی از موانع جدی در مسیر درمان است.
درمان‌های موثر برای افسردگی در زنان
درمان افسردگی در زنان ممکن است ترکیبی از روان‌درمانی، دارودرمانی، ورزش و اصلاح سبک زندگی باشد. روان‌درمانی، به‌ویژه شناختی رفتاری، بسیار موثر است. داروهای ضدافسردگی نیز در برخی موارد لازم هستند. مهم‌ترین نکته در درمان افسردگی در زنان، شناسایی زودهنگام و شروع سریع درمان است.
درمان افسردگی شدید در زنان
خوشبختانه تعدادی از گزینه های درمانی برای افسردگی شدید وجود دارد. پزشک شما می تواند به شما کمک کند تا بر اساس علائم شما بهترین را برای شما انتخاب کند. فاکتورهای دیگری که هنگام پیشنهاد یک برنامه درمانی در نظر گرفته می شوند عبارتند از سطح عملکرد شما و اینکه آیا شما برای خود یا دیگران خطری ایجاد می کنید.
روان درمانی
روان درمانی که به عنوان گفتار درمانی نیز شناخته می شود، اغلب می تواند به کاهش علائم اختلال افسردگی کمک کند. انواع مختلف روان درمانی عبارتند از:
- درمان شناختی رفتاری (CBT): این رویکرد به درمان شامل کمک به افراد برای شناسایی و تغییر افکار منفی زمینه ای است که به احساس افسردگی کمک می کند.
- درمان بین فردی (IPT): این درمان بر کمک به افراد در تغییر روابط بین فردی و تعاملات اجتماعی که بر سلامت روان آنها تأثیر می گذارد، تمرکز دارد.
- درمانِ روان پویایی: این درمان شامل کمک به افراد برای آگاهی بیشتر از احساسات و عواطف برای به دست آوردن بینش است تا اینکه بتواند به افراد کمک کند احساس افسردگی کمتری داشته باشند.
دارو
برای درمان افسردگی شدید اغلب دارو تجویز می شود. رایج ترین نوع دارویی که مورد استفاده قرار می گیرد، مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) است. این شامل داروهای ضد افسردگی مانند پروزاک (فلوکستین)، زولوفت (سرترالین) و پاکسیل (پاروکستین) می شود.
سایر داروهای مورد استفاده برای درمان افسردگی عبارتند از:
- مهارکننده های بازجذب نوراپی نفرین دوپامین (NDRIs)
- داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای (TCAs)
- مهارکننده های مونوآمین اکسیداز (MAOIs)
درمان با تحریک مغز
اگر فردی افسردگی شدید داشته باشد که به درمان های خط اول مانند داروهای ضد افسردگی یا روان درمانی پاسخ خوبی نداده است، ممکن است درمان های تحریک مغز را امتحان کنید. نمونه هایی از این درمان های مورد استفاده برای افسردگی عبارتند از:
- درمان تشنج الکتریکی (ECT)
- تحریک مغناطیسی جمجمه ای (TMS)
- تحریک عصب واگ (VNS)
درمان افسردگی با بستری
در برخی موارد، ممکن است برای افسردگی شدید، درمان بستری توصیه شود. بستری شدن در بیمارستان به دلیل افسردگی به این معنی نیست که شما ضعیف هستید. این به سادگی به این معنی است که درمان شما ممکن است در یک محیط کنترل‌شده‌تر مؤثرتر باشد. دریافت درمان افسردگی به عنوان یک بستری همچنین به پزشکان اجازه می دهد تا شما را ایمن نگه دارند زیرا آنها از نزدیک بر میزان پاسخگویی شما به پروتکل درمان نظارت می کنند. در صورتی که افسردگی شما در ابتدا پاسخ ندهد یا بدتر شود، این امکان را به آنها می دهد تا تغییرات لازم را انجام دهند.
تاثیر ورزش بر افسردگی در زنان
فعالیت بدنی منظم می‌تواند به کاهش علائم افسردگی کمک کند. ورزش باعث افزایش اندورفین می‌شود که خلق را بهبود می‌بخشد. حتی ۳۰ دقیقه پیاده‌روی روزانه می‌تواند تأثیر مثبت قابل توجهی داشته باشد. ورزش همچنین به بهبود خواب، کاهش اضطراب و افزایش اعتماد به نفس کمک می‌کند.
تغذیه مناسب و افسردگی در زنان
رژیم غذایی مناسب نقش مهمی در کنترل افسردگی در زنان دارد. مصرف غذاهای غنی از امگا ۳، ویتامین D، و ویتامین‌های گروه B می‌تواند به بهبود خلق و خوی کمک کند. پرهیز از قندهای مصنوعی و غذاهای فرآوری شده نیز توصیه می‌شود. نوشیدن آب کافی و کاهش مصرف کافئین نیز مفید است.
نقش خانواده در مدیریت افسردگی در زنان
خانواده می‌تواند نقش مهمی در تشخیص و درمان افسردگی در زنان ایفا کند. حمایت عاطفی، شنیدن بدون قضاوت و درک متقابل می‌تواند باعث کاهش احساس تنهایی و تقویت انگیزه برای درمان شود. گاهی کافی است فردی در خانواده به علائم توجه کند و قدم اول را برای کمک بردارد.
افسردگی در زنان و محیط کار
افسردگی در زنان می‌تواند عملکرد شغلی را به‌شدت کاهش دهد. کاهش تمرکز، خستگی مداوم و بی‌علاقگی ممکن است باعث کاهش بهره‌وری و حتی ترک شغل شود. محیط‌های کاری باید نسبت به سلامت روان زنان حساس باشند و شرایط لازم برای حفظ تعادل روانی آنان را فراهم کنند.
چگونه با افسردگی در زنان برخورد کنیم؟
مهم‌ترین اقدام در مواجهه با افسردگی در زنان، پذیرش و درک است. نباید زنان را بابت احساساتشان سرزنش کرد یا آن را کم‌اهمیت دانست. استفاده از عبارت‌هایی مثل “قوی باش” یا “همه اینطوری هستن” می‌تواند آسیب‌زا باشد. گوش دادن، همدلی و هدایت به سمت درمان حرفه‌ای بهترین روش برخورد است.
پیشگیری از افسردگی در زنان
پیشگیری از افسردگی در زنان نیازمند آگاهی، آموزش و سبک زندگی سالم است. ایجاد تعادل بین کار و زندگی، ارتباطات سالم، خودمراقبتی، و پرداختن به علاقه‌مندی‌ها از عوامل مهم پیشگیری هستند. آموزش مهارت‌های مقابله با استرس و پذیرش احساسات نیز بسیار موثر است.
نتیجه‌گیری
افسردگی در زنان می‌تواند باعث کاهش کیفیت زندگی، مشکلات در روابط فردی و اجتماعی، کاهش عملکرد شغلی و افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های فیزیکی شود. علاوه بر این، افسردگی در زنان می‌تواند اثرات منفی بر روی سلامت جسمانی داشته باشد و عوارض فیزیکی مانند خستگی مزمن، مشکلات خواب، درد بدن و مشکلات گوارشی را به همراه داشته باشد.