پرخوری و دلایل پشت آن: چرا نمی‌توانیم از غذا دست بکشیم؟

پرخوری به معنای مصرف بیش از حد غذا در زمانی کوتاه است که می‌تواند به سلامت جسمی و روانی آسیب برساند. این اختلال معمولاً به دلایل مختلفی از جمله استرس، مشکلات عاطفی یا حتی کمبود خواب رخ می‌دهد. پرخوری اغلب با احساس گناه یا ناتوانی در کنترل رفتارهای غذایی همراه است و ممکن است به مرور زمان منجر به مشکلاتی مانند چاقی، دیابت نوع 2 و بیماری‌های قلبی شود. با این حال، پرخوری فقط یک مسئله جسمی نیست، بلکه عواملی روانی نیز در ایجاد این اختلال دخیل هستند. این موضوع به دلیل تأثیرات عاطفی و روانی خود می‌تواند بسیار پیچیده و سخت باشد.

اختلال پرخوری چیست؟

اختلال پرخوری به وضعیتی اطلاق می‌شود که فرد به طور غیرقابل کنترلی مقدار زیادی غذا را در مدت زمان کوتاهی مصرف می‌کند. این اختلال با احساس گناه یا ناتوانی در کنترل اشتها همراه است و افراد مبتلا به این اختلال ممکن است هیچ‌گونه احساس لذت از خوردن غذا نداشته باشند بلکه این رفتار به نوعی به عنوان واکنشی به استرس یا مشکلات روانی دیگر شکل بگیرد. در این اختلال، فرد حتی زمانی که بدنش نیاز به غذا ندارد، به خوردن ادامه می‌دهد. افرادی که به اختلال پرخوری دچار هستند، اغلب در زندگی روزمره‌شان دچار استرس، اضطراب یا افسردگی هستند.

به همین دلیل، آنها ممکن است برای فراموشی مشکلات یا کاهش اضطراب خود به خوردن غذاهای بیشتر تمایل پیدا کنند. پرخوری می‌تواند به عوارض جسمی جدی مانند چاقی، افزایش خطر بیماری‌های قلبی و دیابت منجر شود و همچنین تأثیرات روانی مانند احساس گناه و نارضایتی از خود را به دنبال داشته باشد. در نهایت، پرخوری یک اختلال پیچیده است که نیاز به درمان جامع و چندجانبه دارد. درمان این اختلال باید شامل رویکردهای روانشناختی و پزشکی باشد تا بتواند به فرد کمک کند تا الگوهای رفتاری و فکری خود را تغییر دهد و از اضطراب و استرس خود کاسته و به زندگی سالم‌تری دست یابد. جهت درمان اختلال پرخوری می‌توانید به گروه روانشناسی و روانپزشکی مهربد، بهترین کلینیک روانپزشکی تهران مراجعه کنید.

علائم پرخوری

علائم پرخوری ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد، اما برخی از نشانه‌های رایج این اختلال عبارتند از: مصرف مقادیر زیاد غذا در یک زمان کوتاه، احساس گناه و ناتوانی در کنترل رفتارهای غذایی، احساس سیری بعد از پرخوری و عدم توانایی در متوقف کردن خود. بسیاری از افراد مبتلا به این اختلال ممکن است بعد از پرخوری احساس شرم کنند یا به خودشان سرزنش کنند، حتی اگر بخواهند از خوردن غذا جلوگیری کنند. یکی دیگر از علائم شایع پرخوری، خوردن به صورت پنهانی است. افراد مبتلا به پرخوری معمولاً از اطرافیان خود می‌پوشانند که چقدر غذا می‌خورند، به‌ویژه در شرایطی که در جمع یا مهمانی‌ها حضور دارند.

آنها ممکن است احساس کنند که کنترل خود را از دست داده‌اند و نمی‌توانند از پرخوری دست بکشند. این احساس بی‌کفایتی و ناتوانی در کنترل غذا خوردن می‌تواند به مشکلات روانی دیگری مانند افسردگی یا اضطراب دامن بزند. بعضی از افراد مبتلا به اختلال پرخوری، بعد از خوردن مقدار زیادی غذا احساس بی‌ارزشی یا اضطراب می‌کنند و همین امر موجب می‌شود که دوباره به پرخوری پناه ببرند. این چرخه مداوم از پرخوری و احساس گناه می‌تواند به کاهش اعتماد به نفس و افسردگی منجر شود، و به همین دلیل تشخیص زودهنگام و درمان این اختلال بسیار اهمیت دارد.

بیشتر بخوانید : درمان وسواس

علل پرخوری

اختلال پرخوری می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد، اما در بیشتر موارد ترکیبی از عوامل روانی، اجتماعی و ژنتیکی در ایجاد این اختلال نقش دارند. یکی از مهم‌ترین دلایل پرخوری، استرس و اضطراب است. افراد بسیاری که دچار پرخوری می‌شوند، به‌ویژه زمانی که دچار فشار روانی می‌شوند، ممکن است برای تسکین اضطراب خود به غذا پناه ببرند. در این حالت، غذا به نوعی راهی برای فرار از مشکلات و احساسات منفی می‌شود.

عوامل اجتماعی نیز می‌توانند در بروز پرخوری تأثیرگذار باشند. برخی از افراد ممکن است تحت فشار اجتماعی برای داشتن بدن “مناسب” یا طبق استانداردهای اجتماعی غذا بخورند. این فشارها می‌توانند باعث شوند که افراد به دلیل احساسات منفی به پرخوری روی بیاورند. همچنین، در بعضی از افراد، تجربه‌های گذشته مانند سوءاستفاده‌های احساسی یا خانوادگی می‌تواند باعث ایجاد مشکلات عاطفی شود که در نهایت به پرخوری منجر می‌شود.

عوامل ژنتیکی نیز ممکن است در ایجاد اختلال پرخوری دخیل باشند. تحقیقات نشان داده‌اند که برخی افراد به دلیل تفاوت‌های ژنتیکی ممکن است تمایل بیشتری به پرخوری داشته باشند. این افراد ممکن است از نظر روانی و فیزیولوژیکی برای مقابله با استرس یا احساسات منفی به غذا خوردن پاسخ دهند و به همین دلیل اختلال پرخوری در آنها به شکل‌های مختلف بروز کند.

بیشتر بخوانید: مهارت تصمیم گیری

تشخیص پرخوری

تشخیص پرخوری معمولاً توسط یک متخصص بهداشت روان مانند روانشناس یا روانپزشک انجام می‌شود. در این فرآیند، پزشک از بیمار سوالاتی در مورد رفتارهای غذایی، وضعیت روحی و عاطفی و الگوهای تغذیه‌ای او می‌پرسد. ارزیابی روانشناختی معمولاً شامل پرسش‌نامه‌هایی است که به شناسایی میزان کنترل فرد بر رفتار غذایی و مشکلات عاطفی او کمک می‌کند. این ارزیابی‌ها ممکن است به تشخیص دقیق اختلال پرخوری کمک کند. گاهی اوقات، ممکن است از آزمون‌های فیزیکی و آزمایش‌های پزشکی نیز برای ارزیابی وضعیت سلامت فرد و شناسایی مشکلاتی مانند چاقی یا اختلالات متابولیکی استفاده شود.

پزشک ممکن است برای بررسی عوارض جسمی ناشی از پرخوری مانند فشار خون بالا یا مشکلات قلبی، آزمایش‌هایی را تجویز کند. تشخیص دقیق و به موقع اختلال پرخوری می‌تواند به پیشگیری از مشکلات جدی‌تر کمک کند. تشخیص اختلال پرخوری باید توسط یک تیم متخصص شامل روانشناس، روانپزشک و پزشک عمومی انجام شود تا بتوان به بهترین نحو درمان‌های مؤثر را ارائه داد. پزشکان با استفاده از مصاحبه‌های بالینی و تست‌های خاص می‌توانند شدت اختلال و نیازهای درمانی فرد را مشخص کنند.

پیشگیری از پرخوری

پیشگیری از اختلال پرخوری شامل چندین استراتژی است که می‌تواند به افراد کمک کند تا از بروز این اختلال جلوگیری کنند. یکی از مهم‌ترین راه‌ها برای پیشگیری، آموزش مهارت‌های مقابله با استرس و اضطراب است. بسیاری از افراد به دلیل ناتوانی در مقابله با استرس یا مشکلات عاطفی به پرخوری روی می‌آورند. آموزش روش‌های صحیح مدیریت استرس می‌تواند به کاهش تمایل به پرخوری کمک کند.

رژیم‌های غذایی متعادل و فعالیت‌های جسمانی منظم نیز می‌توانند به پیشگیری از اختلالات تغذیه‌ای و پرخوری کمک کنند. داشتن یک برنامه غذایی سالم و پیوسته می‌تواند باعث شود فرد از مصرف زیاد غذا به دلیل احساس گرسنگی یا اضطراب جلوگیری کند. ورزش و تحرک بدنی نیز می‌تواند به کاهش استرس و بهبود وضعیت روانی فرد کمک کند و از پرخوری جلوگیری نماید.

آگاهی بخشی و مشاوره روانشناختی نیز می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری از اختلال پرخوری ایفا کند. افرادی که مشکلات عاطفی یا روانی دارند باید به صورت منظم به مشاوران روانشناسی مراجعه کنند تا مهارت‌های لازم برای مقابله با مشکلات خود را بیاموزند. در این راستا، گروه روانشناسی و روانپزشکی مهربد می‌تواند در کمک به افراد در مواجهه با این اختلال موثر باشد.

انواع مدل‌های پرخوری

پرخوری به شکل‌های مختلفی می‌تواند بروز پیدا کند که شامل انواع خاصی از رفتارهای غذایی است. یکی از رایج‌ترین انواع پرخوری، پرخوری عصبی است که در آن فرد احساس گرسنگی شدید نمی‌کند، اما به طور غیرارادی غذا می‌خورد. این نوع پرخوری اغلب ناشی از اضطراب یا استرس زیاد است و فرد ممکن است بعد از غذا خوردن احساس گناه یا پشیمانی داشته باشد.

نوع دیگر پرخوری به نام “پرخوری احساسی” شناخته می‌شود. این مدل از پرخوری بیشتر زمانی اتفاق می‌افتد که فرد برای تسکین احساسات خود مانند افسردگی، تنهایی یا اضطراب به غذا پناه می‌برد. در این حالت، فرد ممکن است هیچ علاقه‌ای به خوردن غذا نداشته باشد بلکه برای رفع احساسات منفی خود به خوردن ادامه دهد.

مدل دیگر پرخوری به نام “پرخوری کاذب” شناخته می‌شود که در آن فرد به دلیل داشتن افکار و رفتارهای غیرمنطقی به خوردن غذا می‌پردازد. این نوع پرخوری معمولاً در افراد مبتلا به اختلالات روانی مانند افسردگی یا اضطراب مشاهده می‌شود و بیشتر ناشی از افکار منفی است تا احساس واقعی گرسنگی.

درمان پرخوری

درمان اختلال پرخوری معمولاً نیازمند یک رویکرد چندجانبه است. اولین قدم در درمان، شناسایی علت‌های روانی و عاطفی است که باعث ایجاد پرخوری می‌شود. درمان‌های روانشناختی مانند مشاوره فردی، درمان شناختی-رفتاری و درمان‌های مبتنی بر پذیرش و تعهد می‌توانند به فرد کمک کنند تا مشکلات روانی خود را شناسایی و برطرف کند. در برخی موارد، ممکن است داروهای ضدافسردگی یا داروهای کنترل اضطراب برای درمان افراد مبتلا به پرخوری تجویز شوند.

این داروها می‌توانند به کاهش علائم اضطراب و افسردگی کمک کنند و در نتیجه به کاهش رفتارهای پرخوری منجر شوند. افراد مبتلا به اختلال پرخوری باید تحت نظر پزشک و روانشناس قرار گیرند تا یک برنامه درمانی جامع برای آنها طراحی شود. در این راستا، گروه روانشناسی و روانپزشکی مهربد می‌تواند در کمک به درمان این اختلال موثر باشد. استفاده از مشاوره و درمان‌های روانشناختی می‌تواند به افراد کمک کند تا به تدریج الگوهای رفتاری خود را تغییر دهند و از پرخوری جلوگیری کنند.

نتیجه‌گیری

اختلال پرخوری یک اختلال روانی پیچیده است که به دلیل تأثیرات جسمی و روانی خود می‌تواند عواقب جدی داشته باشد. شناسایی زودهنگام علائم و علل این اختلال و درمان به موقع می‌تواند به افراد کمک کند تا از عوارض جدی جلوگیری کنند. درمان پرخوری نیازمند یک رویکرد چندجانبه است که شامل درمان‌های روانشناختی، مشاوره، و در برخی موارد استفاده از داروهای خاص می‌شود. در نهایت، افرادی که با اختلال پرخوری مواجه هستند باید از کمک‌های تخصصی بهره‌مند شوند. در این راستا، مشاوره از گروه روانشناسی و روانپزشکی مهربد می‌تواند راه‌حل‌هایی مؤثر برای درمان این اختلال ارائه دهد و به افراد در بازگشت به زندگی سالم‌تر کمک کند.