گفتاردرمانی یکی از شاخه‌های علوم توانبخشی است که به ارزیابی، تشخیص و درمان اختلالات گفتار و زبان می‌پردازد. این علم با هدف بهبود مهارت‌های ارتباطی و ارتقای کیفیت زندگی افراد با مشکلات زبانی، گفتاری، صوتی یا بلع فعالیت می‌کند. گفتاردرمانی نه تنها در کودکان بلکه در بزرگسالانی که به دلیل آسیب‌های مغزی یا بیماری‌های عصبی دچار مشکلات ارتباطی شده‌اند، اهمیت دارد. در ادامه، به بررسی جنبه‌های مختلف این حوزه می‌پردازیم.
گفتار درمانى چيست؟
گفتار درمانی نوعى روش درمانى در روانشناسى است كه به ارزیابی و درمان مشکلات ارتباطی و اختلالات گفتاری مى پردازد. این بیماری توسط آسیب شناسان گفتار زبان که به آنها گفتار درمانگر نيز گفته می شود، انجام مى گيرد. به طور كلى از تکنیک های گفتار درمانی برای بهبود ارتباط استفاده می شود. ممكن است گفتار درمانی برای رفع اختلالات گفتاری در کودکان یا بزرگسالان كه در اثر آسیب یا بیماری هايى مانند سکته مغزی یا آسیب مغزی ایجاد شده است، مورد استفاده قرار گيرد.
بیشتر بخوانید: بهترین متخصص اعصاب و روان در ولنجک
چه موقع از گفتار درمانی استفاده مى شود؟
به طور کلی مى توان گفت كه چندین اختلال گفتاری و زبانی وجود دارند که با گفتاردرمانی قابل درمان هستند.
اختلالات تلفظى
یک اختلال تلفظى به معناى ناتوانی كودك در اداى صحیح صداهای خاص کلمات است. کودک مبتلا به این اختلال ممکن است صدا و کلمه را تغییر دهد يا تحریف کند. براى مثال، ممكن است كودك مبتلا به اختلال لفظى به جاى كلمه “ديس” بگويد “ديت”.
اختلالات لكنت زبان
اختلال لكنت به وضعيتى گفته مى شود كه كودك قادر به كنترل و تسلط بر جریان سرعت و ریتم گفتار خود نيست. عدم توانايى در روان صحبت كردن يكم از ويژگى هاى اين اختلال است. فرد مبتلا به لکنت زبان در بروز صدا مشکل دارد و ممکن است گفتاری منقطع و غير روان داشته باشد. همچنين ممكن است بخشى از كلمات را چندين بار تكرار كند. علاوه بر اين چنين افرادى ممكن است كلمات را باهم ادغام كنند.
اختلالات رزونانس يا پيچش صدا
اين اختلال هنگامی رخ می دهد که انسداد جریان هوا در حفره های بینی یا دهان به طور منظم ارتعاشات کیفیت صدا را تغییر دهد. اين عارضه همچنین اگر دریچه ولوفارنکس به درستی بسته نشود نيز می تواند اتفاق بیفتد. اختلالات رزونانس اغلب با شکاف کام، اختلالات عصبی و تورم لوزه همراه هستند.
اختلالات پذیرنده
فرد مبتلا به اختلال پذیرش زبان در درک و پردازش آنچه دیگران می گویند مشکل دارد. این مسئله باعث می شود وقتی کسی در حال صحبت کردن است اينطور به نظر به رسد كه فرد دچار اين اختلال بى توجه يا بى علاقه است. گفتنى است كه ستير اختلالات زبانى، بيمارى اوتيسم، كم شنوايى و آسيب مغزى نيز مى توانند به يك اختلال پذيرنده تبديل شوند.
بیشتر بخواند : اختلال استرس پس از سانحه
اختلالات بیانى
فرد مبتلا به اختلال بیان زبان در انتقال و بیان اطلاعات با دشوارى رو به رو است. فردى كه اختلال بیانی دارد، ممکن است در ايجاد جملات دقیق و درست ساخت مشكل داشته باشد. براى مثال، فعل، فاعل و ساير اجزاى جمله را به طور بهم ريخته مورد استفاده قرار دهد. این بیماری مى تواند با اختلالات مانند سندرم داون و يا کاهش شنوایی همراه باشد. همچنین می تواند ناشی از يك تروما و ضربه در سر و یا يك وضعیت پزشکی خاص باشد.
اختلالات شناختی-ارتباطی
ممكن است بخشی از مغز که توانایی تفکر فرد را کنترل می کند دچار آسيب ديدگى شود و توانايى شناختى فرد را با مشكل رو به رو كند. این عارضه می تواند منجر به مشکلات حافظه، حل مسئله و مشکل در صحبت کردن یا گوش دادن شود. گفتنى است كه این بیماری می تواند در اثر مشکلات بیولوژیکی، رشد غیر طبیعی مغز، شرایط عصبی خاص، آسیب یا سکته مغزی ایجاد شود. لازم به ذكر است كه اين یک اختلال ارتباطی اکتسابی است که بر توانایی فرد در صحبت و درک دیگران تأثیر می گذارد. همچنین اغلب توانایی خواندن و نوشتن فرد را نيز تحت تأثیر قرار مى دهد. سکته مغزی شایعترین علت بروز اين اختلال است.
دیس آرتری
ديس آرترى نوعى اختلال گفتارى است كه به دلیل ضعف یا عدم توانایی در کنترل عضلات مورد نياز برای گفتار، فرد با کندی یا کمبود گفتار مواجه می شود. این بیماری بیشتر در اثر اختلالات سیستم عصبی و شرایطی که باعث فلج صورت یا ضعف گلو و زبان می شود، مانند سکته مغزی ایجاد می شود.
گفتار درمانی برای کودکان
کودکان به دلیل عوامل ژنتیکی، محیطی یا مشکلات رشدی ممکن است با اختلالات گفتاری مواجه شوند. برخی از اختلالات شایع عبارتند از:
- تاخیر در گفتار: زمانی که کودک در یادگیری و تولید کلمات از همسالان خود عقب‌تر است.
- لکنت زبان: مشکل در روانی گفتار که با تکرار یا گیرکردن کلمات همراه است.
- مشکلات تلفظی: ناتوانی در تلفظ صحیح صداها یا حروف.
درمان این اختلالات در سنین پایین، شانس موفقیت بیشتری دارد. گفتاردرمانی در این موارد شامل بازی‌ها، تمرین‌های زبانی و فعالیت‌های تقویتی است که باعث افزایش مهارت‌های زبانی کودک می‌شود.
گفتاردرمانی برای بزرگسالان
بزرگسالان نیز ممکن است به دلایل مختلفی به گفتاردرمانی نیاز داشته باشند. برخی از این دلایل عبارتند از:
- آسیب‌های مغزی: مانند سکته مغزی که باعث اختلال در گفتار یا زبان (آفازی) می‌شود.
- اختلالات صوتی: مانند گرفتگی صدا یا خستگی صوتی در افراد حرفه‌ای.
- بیماری‌های عصبی: مانند پارکینسون یا آلزایمر که بر توانایی ارتباطی افراد تاثیر می‌گذارد.
گفتاردرمانی در بزرگسالان بر بازآموزی مهارت‌های زبانی، تقویت صدا و بهبود توانایی ارتباط تمرکز دارد.
نقش گفتاردرمانی در بهبود مهارت‌های اجتماعی
یکی از جنبه‌های مهم گفتاردرمانی، کمک به بهبود مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی در افراد مبتلا به اختلالات گفتاری و زبانی است. ارتباطات مؤثر بخش جدایی‌ناپذیر از زندگی اجتماعی انسان‌هاست، اما برای افرادی که با مشکلاتی مانند لکنت، تأخیر در گفتار یا مشکلات درک زبانی روبرو هستند، تعاملات اجتماعی می‌تواند چالش‌برانگیز باشد.
چالش‌های مهارت‌های اجتماعی در افراد با اختلالات گفتاری
این افراد ممکن است به دلایل زیر در محیط‌های اجتماعی احساس انزوا یا خجالت کنند:
- ناتوانی در بیان افکار خود به‌صورت روان.
- ترس از قضاوت یا تمسخر دیگران.
- دشواری در درک و پاسخ به مکالمات پیچیده.
چگونه گفتاردرمانی کمک می‌کند؟
گفتاردرمانگران از تمرین‌ها و تکنیک‌های خاصی برای تقویت مهارت‌های اجتماعی استفاده می‌کنند:
- تمرین‌های زبانی: بهبود مهارت‌های درک و پاسخ به مکالمات.
- تقویت اعتمادبه‌نفس: تمرین‌های گفتاری که افراد را برای مکالمات روزمره آماده می‌کند.
- کار گروهی: ایجاد موقعیت‌های شبیه‌سازی‌شده اجتماعی که افراد بتوانند در محیطی امن تمرین کنند.
ابزارها و روش‌های گفتاردرمانی
گفتاردرمانگران از روش‌ها و ابزارهای متنوعی برای ارزیابی و درمان بیماران استفاده می‌کنند. برخی از این روش‌ها عبارتند از:
- ارزیابی تشخیصی: استفاده از آزمون‌های استاندارد برای بررسی مشکلات زبانی و گفتاری.
- تمرین‌های گفتاری: تکرار و تقویت صداها و کلمات.
- فناوری‌های کمکی: نرم‌افزارها و دستگاه‌هایی برای تقویت مهارت‌های زبانی.
این روش‌ها بر اساس نیاز هر فرد تنظیم می‌شوند و با پیشرفت درمان، تغییر می‌کنند.
اهمیت گفتاردرمانی در جامعه
گفتاردرمانی نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی افراد ایفا می‌کند. افرادی که به دلیل اختلالات گفتاری نمی‌توانند به‌درستی با دیگران ارتباط برقرار کنند، ممکن است از مشکلات اجتماعی و روانی مانند انزوا و کاهش اعتمادبه‌نفس رنج ببرند. با ارائه خدمات گفتاردرمانی، این افراد می‌توانند مهارت‌های خود را تقویت کرده و به زندگی اجتماعی بازگردند. همچنین، آموزش والدین و معلمان برای شناسایی مشکلات گفتاری در کودکان، می‌تواند در پیشگیری و درمان زودهنگام این اختلالات بسیار مؤثر باشد.
نتیجه‌گیری
گفتاردرمانی حوزه‌ای ارزشمند و چندوجهی است که در بهبود مشکلات ارتباطی، زبانی و بلع نقش اساسی دارد. با پیشرفت علم و فناوری، این حوزه نیز ابزارها و روش‌های جدیدی را برای درمان بهتر به کار می‌گیرد. آگاهی از اهمیت گفتاردرمانی و دسترسی به خدمات تخصصی آن، می‌تواند کیفیت زندگی افراد دارای اختلالات گفتاری را به‌طور چشمگیری افزایش دهد.
ممنون از سایت بی نظیر مهربد